12. Sınıf IV. Ünite I. Ders
GİRİŞ
Osmanlı’da asıl olarak Tanzimat’la birlikte başladığı söylenebilecek olan değişim ve dönüşüm süreci, Cumhuriyet dönemine kadar devam etmiş, Cumhuriyetle birlikte daha köklü bir değişim projesi uygulanmaya başlanmıştır. Bu dönemde, geleneksel yapı ve kurumların kaldırılarak, yerine batı tarzı yapı ve kurumların yerleştirilmesi daha devrimci bir tarzda olmuştur. Çok partili demokratik hayatın kurumsallaşması da inişli çıkışlı ve toplumsal gelişmenin gidişatına paralel bir şekilde gerçekleşmiştir. Cumhuriyet döneminde, milli egemenlik ilkesinin her ne kadar siyasal sistemin temeline yerleştirilmesi radikal bir değişiklik olsa da, çok partili bir siyasal hayatın uygulanması uzun yıllar pek mümkün olmamıştır. Ülkede köklü değişiklikler gerçekleştirmeyi kendine amaç edinmiş tek parti yönetiminin, istediği değişiklikleri “halk için, halka rağmen” anlayışı ile gerçekleştirdiği söylenilebilir. Toplumsal desteği olmayan reformların demokratik bir ortamda gerçekleşmesi mümkün gözükmemekteydi. II. Meşrutiyet döneminde bir müddet devam eden çok partili siyasi hayat süreci, Cumhuriyetin kurulmasına müteakip, 1945 yılına kadar 2 muhalefet partisi girişimi ile yeniden oluşturulmak istenmiş, ancak dönemin siyasi koşulları bu teşebbüslerin kalıcı olmasına izin vermemiştir.
ATEŞ, 2017
|
Kanıt 1 Anadolu’nun düşman işgali altında bulunmayan bölgelerinde Osmanlı milletvekilleri seçim yasasına göre iki dereceli seçim yapılarak seçilen mebuslar İstanbul’a gitmeye başladılar. 16 Mart 1920’de İngilizlerle savaş ortakları Fransız ve İtalyanlar İstanbul’u fiili olarak askeri işgal altına alınca üyelerinin büyük çoğunluğu Anadolu’daki Milli Mücadele’yi destekleyen Mebusan Meclisi kapatıldı. Mustafa Kemal’in yakın arkadaşlarından bir bölümü, Rauf (Orbay) Bey başta olmak üzere, Milli Mücadele yanlısı birçok üye ve yurtsever kişi İngilizler tarafından Malta Adası’na sürgün edilip gözaltına alındı. Bir bölüm mebuslar da çok güç koşullar altında Anadolu’ya kaçarak Birinci Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne katıldı.
|
Kanıt Sorgulama
1) Milletvekili seçimleri Anadolu’nun hangi bölgelerinde yapılmıştır?
2) Mebusan Meclisi neden kapatılmıştır?
3) Mebusan Meclisi’nin kapatılması Büyük Millet Meclisi’nin açılmasında nasıl rol oynamış olabilir?
Kanıt 2
‘‘Muhaliflerin sırasında görülen Hüseyin Avni, Çolak Sabahattin ve onlara katılan Kara Vasıf Beyler, benim de Mustafa Kemal Paşa’nın da arkadaşlarımızdı. Bunların başlıca muhalifleri devlet ve hükümet işlerinin Meclis denetim sıyrılarak, tek elden yürütülmeğe gittiği kanaatlerinden doğup, bunu önlemeye yönelmiş görünüyordu. Bu noktada, pek hassas olduklarını belirterek, bilhassa Mustafa Kemal Paşa’nın hem Meclis, hem Hükümet Başkanı ve aynı zamanda başkumandan olarak bütün yetkileri elinde toplamış olmasından endişe ettiklerini gizlemiyordu.’’
Orbay, Cehennem Değirmeni, C.II, s. 74; Kandemir, Hatıraları ve Söyledikleri ile Rauf Orbay, s.57
Kanıt 2’ye göre:
1) Muhalif grubun endişeleri nelerdir?
2) Mustafa Kemal’in Meclis Başkanlığı, Hükümet Başkanlığı ve Başkumandanlık görevlerini aynı anda yapıyor olması demokratik midir? Tartışınız.
Kanıt 3
Meclis’in görevlerini yerine getirme kabiliyeti kalmadığını belirterek ve ispat ederek, Meclis’ten, seçimleri yenileme kararı vermesini istemek gerektiğini bildirdim. Grup Genel Kurulu, konuşmalarımı ve açıklamalarımı yerinde buldu. Bunun üzerine konu, aynı gün, 1 Nisan 1923’te Meclis’e götürüldü. Yüz yirmi kadar üye, bir önergeyle, seçimlerin yenilenmesi için bir kanun teklifi sundu. Meclis, ”Seçimlerin yeniden yapılmasına karar verilmiştir” şeklindeki bir kanunu oybirliği ile çıkardı.
M. Kemal ATATÜRK
Kanıt 4
“Ve Birinci Büyük Millet Meclisi 16 Nisan 1923’de son toplantısını yaparak dağıldı. Milletvekilleri memleketlerine gittiler. Mustafa Kemal Paşa da seçim işlerini yürütecek kurulun başına geçerek, adayların tespiti işini eline aldı… Birinci Grup üyeleri başlarında Mustafa Kemal Paşa olduğu halde, olanca güçleriyle seçimi kazanmanın tedbirlerini almaya, adaylar üzerinde teker teker durarak kendilerinden yana olmayanları hiçbir yerden çıkarmamaya, daha doğrusu sadece kendilerinden olanları seçtirmeye çalışıyorlardı.”
GOLOĞLU, 2010
Kanıt 3 ve 4’e göre:
1) I. Büyük Millet Meclisi ne zaman dağılmıştır?
2) Seçim işlerini yürütecek kurulun başına kim geçmiştir?
3) Atatürk seçimlerin yenilenmesini neden istemiştir?
4) Sizce Atatürk seçimlerin yenilenmesini, fikirlerine muhalif grubu tasfiye etmek için mi istemiştir? Tartışınız.
1) Karikatürde tasvir edilen Atatürk ne yapmaktadır?
2) Kanıt 4’ te verilen bilgiler üzerinden karikatürün ne anlatmak istediğini tartışınız.
Kanıt 11
İşin içinde daha başkaları ve özellikle eski İttihatçılar vardı. Herhalde İttihatçılar, kendileri de demokratik, ulusçu kafada olmakla beraber devrimin fazla ileri gittiğini düşünüyorlardı. Ayrıca kendilerinin devre dışı kalmış olmalarından hoşnut değillerdi. Ali Çetinkaya başkanlığındaki İstiklal Mahkemesi soruşturmayı geniş tuttu. Eski İttihatçılarından dışında Terakkiperver önderleri de tutuklandılar.
Sina Akşin, s.185
Fotoğraf 2
Kanıt 12
Kara Kemâl- ‘’Bir taşla iki kuş değil; üç kuş vuracaklar gibime gelir. Muhalif mebusların gürültüsünü, paşaların ordudaki nüfusunu, İttihatçılığın kökünü hep birden kazıyacaklar.’’ Kemâl Tahir – Kurt Kanunu
Kanıt Sorgulama
1) Kanıt 11’e göre İttihatçıların bu suikast planının içerisinde yer almalarının sebepleri nelerdir?
2) Kanıt 11’e göre İstiklâl Mahkemeleri’nin başkanı kimdir?
3) Resim 2’de Milli Mücadele yıllarında görev yapmış önemli paşaların yargılandıkları kare bulunmaktadır. Siz bu paşaların yerinde olsaydınız neler hissederdiniz?
4) Kanıt 10’a göre suikastı 3 milletvekili örgütlemiştir. Buna göre dava kapsamının bu kadar çok genişlemesini Kanıt 11 üzerinden tartışınız.
Kanıt 13
Kanıt 13’ göre:
1) Yeni kurulan partinin başkanı kimdir?
2) Yeni kurulan partinin adı nedir?
3) Yeni kurulan partinin kaç milletvekili vardır?