9. Sınıf II. Ünite IV. Ders
ÜNİTE
İnsanlığın İlk Dönemleri
KONU
Kabile Hayatından İmparatorluk Dönemine
İlk Çağ Devletlerinde Sosyal, Ekonomik ve Askeri Yaşam
KAZANIM
İlk Çağ’da siyasi gücün kaynaklarını siyasi organizasyon türleriyle ilişkilendirir.
İlk Çağ’da Asya ve Avrupa’da varlığını sürdüren siyasi organizasyon türleri olarak tiranlık, aristokrasi, monarşi, demokrasi, cumhuriyet ve imparatorluğa değinilir.
Siyasi gücün meşruiyet kaynakları ve siyasi gücün maddi kaynakları (coğrafi yapı, hayat ve geçim tarzı, soy dayanışması, silahlı güç) üzerinde durulur.
SÜRE
–
Kabile Hayatindan İmparatorluk Dönemine
Kabile: Biririne kan bağı ile bağlı insan topluluğudur.
Şehir Devleti: Her kentin bağımsız bir devlet olarak örgütlenmesidir. Sümerlerde site, Yunanlılarda polis gibi farklı adlar almıştır.
İmparatorluk: Topraklarında çeşitli milletleri egemenliği altına alan devlet biçimidir.
| Monarşi: Halkın yönetime katılmadığı, bir kişinin egemenliğindeki yönetim şeklidir. |
| Oligarşi: Bir grubun (zengin, aydın, asker) yönetimini ifade eder. |
| Tiranlık: Tiran kelimesi köken olarak “bey” anlamına gelmekle birlikte, toplumun zengin kesiminden yönetimi zorla ele geçiren ve bu şekilde kent devletlerini yöneten kişileri ifade etmektedir. |
| Teokrasi: Devletin yönetiminde dini kuralların etkili olmasıdır. |
| Aristokrasi: İmtiyazlı ve soylu bir sınıftan iktidarı elinde tuttuğu hükümet şeklini ifade etmektedir. |
| Demokrasi: Halkın yönetime katıldığı, çok partili sistemlerin geçerli olduğu sistemdir. |
| Cumhuriyet: Meclisin olduğu ve halka seçme ve seçilme hakkının tanındığı , devlet başkanının belli bir süreliğine seçildiği sistemdir |
Hititler
Hatti (Hitit) medeniyeti Asya ve Avrupa arasındaki köprü bölgede yaşamış, önceleri küçük beyliklerin birleşmesinden teşekkül etmiş feodal bir devletti. Yeni imparatorluklar kurulduktan sonra devletin feodal yapısı imparatorluk lehine değişmiş olduğu anlaşılıyor. Bu devirde feodal krallar yavaş yavaş ortadan çekilmiş, yerlerine merkezden tayin edilen valiler geçmiştir. Devlet de bu suretle az çok merkeziyetçi bir mahiyet almıştır.
Şemsettin Günaltay, Yakın Şark II, Anadolu – En Eski Çağlardan Ahameniş’ler İstilasına Kadar
Telipinu adındaki kralın Hitit Krallığı’nın kurulması hakkındaki sözleri:
Eskiden Labarna Büyük Kral’dı; o zaman oğulları, kardeşleri, hısım akrabası ve askerleri birlik oldular. Ülke küçüktü ama savaşa gittiğinde, düşman topraklarını geceleyin ele geçiriyordu. Ülkeleri yıkıp güçsüz bıraktı ve denizleri onlara hudut yaptı. Çarpışmadan döndüğünde, oğullarının her biri ülkenin bir kesimine, Hupisna’ya Tuvanuva’ya, Ninassa’ya, Landa’ya Zallara’ya, Parsuhanda’ya, Lusna’ya gitti. Kendisi ise bütün ülkeyi yönetti, büyük kentler sımsıkı onun elinin altındaydı. Sonra Hattuşili kral oldu.
Seton Lloyd, Türkiye’nin Tarihi-Bir Gezginin Gözüyle Anadolu Uygarlıkları
Hititlerde kral, “pankuş” adındaki meclise danışırdı ve “tavananna” adı verilen kraliçenin de yönetimde söz hakkı olurdu.
Kanıt Sorgulama
1-) Telipinu’nun sözlerinden yola çıkarak Hititlerdeki devlet yönetimi hakkında neler söyleyebilirsiniz?
2-) Hititlerde kral meşruiyetini nasıl sağlamıştır ve meşruiyetini kazanma şekli yönetimini nasıl etkilemiş olabilir? Açıklayınız.
3-) Hititlerde kralın yanında bir danışma meclisinin olması sizce yönetimi nasıl etkiler?
Hitit Krallığı’nın ne şekilde başladığı, İstanbul Arkeoloji Müzeleri Çiviyazılı Belgeler Arşivi’nde bir metinde şöyle anlatılmaktdır:
“Kral Tanrıları ibadet ettiği zaman rahip böyle dua eder: Gök, yer ve ülkenin halkı Fırtına Tanrısı’nındır. Böylece o Kral Labarna (daha sonra Kral Hattuşili adını almıştır)’yı kendisinin vekili yaptı. Ona bütün Hattuşa ülkesini verdi. Ve Labarna’nın eline bütün memleketin yönetimini bıraktı. Labarna’nın kendisine ve ülkesine her kim saldırırsa, Fırtına Tanrısı onu yok eder.”
Bu metne göre krallık Hava Tanrısı tarafından ilk Labarna’ya verilmiştir. Hititlerin siyasal yaşamdaki, kesin rolleri İÖ 1650’lerde Kral Hattuşili ile başlamış ve İÖ 1200 yıllarına kadar sürmüştür.
Muazzez İlmiye Çığ, Orta Doğu Uygarlıkları Mirası
Kral Telipinu’nun saray için yeni bir yasa ortaya koyduğu metninden bir buyrultu
Birinci kadından doğan erkek çocuk kral olur. Eğer birinci sıradan bir prens yoksa, ikinci sıradan olan erkek çocuk kral olur. Bir kral çocuğu, bir oğlan mevcut değilse bu durumda birinci sıradan olan kız evlendirilir, onun kocası kral olur.
Ekrem Akurgal, Anadolu Uygarlıkları
1-) Krallığın kime geçeceği konusunda yasa ortaya koyulmasını gerektiren nedenler neler olmuş olabilir? Açıklayınız.
2-) Fotoğraftaki kabartmada Hitit kralı ve Tanrı Tarhu niçin bu şekilde tasvir edilmiş olabilir? Açıklayınız.
3-) Hititlerde kral meşruiyetini nasıl sağlamıştır. Meşruiyetini kazanma şekli, yönetimini sizce nasıl etkilemiş olabilir? Açıklayınız.