Kanıt 1
Osmanlı Devleti’nde XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren merkezi otoritenin zayıflamaya başlamasına paralel olarak devletle halk arasında irtibatı sağlayan mahalli ileri gelenler (ayan) yavaş yavaş önem kazanmaya başladı. Bunlar devletin içine düştüğü sıkıntıların ortaya çıkardığı boşluktan faydalanıp zamanla iktisadi ve siyasi ağırlıklarını daha da artırarak bulundukları bölgede güçlerini ve nüfuz alanlarını merkezi otorite aleyhine genişlettiler XVIII.yüzyıla gelindiğinde ayarı, artık devletin ve merkezi otoritenin karşısında önemli bir güç haline gelmiş, Anadolu ve Rumeli’de güçlü ayan aileleri ve hanedanlar teşekkül etmişti. Taşrada otoritesini tesis edemeyen devlet, bu güçlerin varlığını kabul etmek zorunda kalmış, onların birbiriyle ve devletie mücadeleleri sosyal yapıyı ve dengeleri bozmuştu.
AKYILDIZ, Ali. ‘’ Sened-i İttifak’ın İlk Tam Metni’’ İslam Araştırmaları Dergisi, Sayı:2, 1998
Kanıt Sorgulama
1) Merkezi otoritenin zayıflaması taşrada ne gibi sonuçlar ortaya çıkarmıştır?
2) Ayanların güçlenmesi nasıl sonuçlar doğurmuş olabilir?
Kanıt 2
Ülkede sükulnetin sağlanabilmesi için hükümetle ayanlann karşılıklıgörüşerek hareket etmeleri gerektiğinin farkında olan Alemdar, ayanlan İstanbul·’a davet etti. Ekim 1808 ‘de davete icabet eden ayanların bir kısmıyla padişah ve merkez bürokratları arasında, Sened-i İttifak diye isimlendirilen önemli ve Osmanlı tarihinde o zamana kadar eşi ve benzeri görülmemiş olan bir metin kaleme alındı. Araştırmacıların bazıları ise Sened-i ittifak’ı Türkiye’deki anayasal hareketlerin başlangıcı ve “milad noktası olarak” kabul ederler. Niyazi Berkes’in “basit bir anayasa taslağı” diye nitelendirdiği senet; Orhan Aldıkaçtı tarafından, “demokrasi düzenine gidişin ilk çabası, ilk belirtisi” olarak yorumlanır.
AKYILDIZ, Ali. ‘’ Sened-i İttifak’ın İlk Tam Metni’’ İslam Araştırmaları Dergisi, syf:202, Sayı:2, 1998
Kanıt Sorgulama
1) Sened-i İttifak neden ilk anayasa taslağı olarak isimlerndirilmiş olabilir ?
Kanıt 3
Tanzimat Fermanı’nın içeriği genel hatlarıyla: yaşama, mülkiyet, namus gibi kişi haklarının yasalarca korunacağına güvence vermekteydi. Tanzimat’ın temeli, bu yönüyle mal, can ve namus güvenliği oluşturmaktadır. Şeriat ve kanun bakımından kadının bir hükmü olmadıkça, hiçbir kimse hakkında ceza verilemeyecek, müsadere kaldırılacak, ırz ve namus korunacak, rahatlıkla malını insanlar tasarruf edebilecekti.
AKTEL, Mehmet.’’ Tanzimat Fermanı’nın Toplumsal Yansıması’’, Isparta, 1998
Kanıt Sorgulama
1) Kanıt 2’de verilen bilgilere göre Tanzimat Fermanı’nın içeriği hakkında neler söylenebilir?
2) Kanıt 2’de verilen bilgilere göre Tanzimat Fermanı’nın Osmanlı adalet sistemine olumlu etkileri nelerdir?
3) Devletin bazı konularda halkına garanti vermesini nasıl yorumluyorsunuz?
Kanıt 3
Islahat Fermanı, daha çok gayrimüslim tebaaya yönelik din ve vicdan özgürlüğü konularını düzenleyen, tebaa arasında din farklarına dayalı muameleyi kaldırarak eşitlik esasını getiren ve bu yönde yapılacak reformları sıralayan bir vesikadır. Kısaca ferman, şeklen de olsa devletin ve toplumun idari, siyasî, sosyal, hukukî, malî, bayındırlık ve eğitim alanlarında yeni duruma göre yeni bir yapılanmaya tabi tutulması için köklü tedbirler alınmasını öngörüyor ve bunların hangi konuları içine aldığını sıralıyordu.
Erdem, G. İlanından Yüz Elli Yıl Sonra Avrupa Birliği Müzakereleri Bağlamında Islahat Fermanı’na Yeniden Bir Bakış, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 51. 2010
Kanıt Sorugulama
1) Kanıt 3’te verilen bilgilere göre Islahat Fermanı hangi konulara değinmektedir?
2) Islahat Fermanı’nın eşitlik esasına göre düzenlenmesi toplumu nasıl etkilemiş olabilir?
Kanıt 4
1856’da ilan edilen Islahat Fermanı’nın hükümleri esas itibariyle İmparatorluğun gayrimüslim tebaasına yöneliktir. Fermanın içerdiği temel maddeler şu şekilde:
1- Din ve mezhep farkı gözetmeksizin bütün tebaaya önceki fermanla vaat ve ihsan olunan can, mal ve namus emniyeti bir kez daha teyit edilecektir.
2- Müslim ve gayrimüslim bütün tebaaya verilmiş olan dini imtiyazlar ve muafiyetler tanınıp korunacak.
3- Irk, Din, dil bakımından birbirinden ayrı olan tebaanın biri diğerinden aşağı tutulmayacak, onur kırıcı tabirler kullanılmayacaktır.
4- Vergiler devlet tarafından ve eşitlik, adalet esasına göre toplanacaktır.
5- Mahkemeler açık usule göre görülecek, davaların süratle sonuçlandırılması için gereken tedbirler alınacak, kimse keyfi tutuklanmayacak, hapse atılmayacaktır.
6- Bütün tebaa askerlikle mükellef kılınacak ancak şahsi nakdi bedel kabul edilecektir.
Bülbül, G. ’’Islahat Fermanı’nı Hazırlayan Sebepler ve Islahat Fermanı’’, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(166), Konya,1989.
Kanıt Sorgulama
1) Kanıt 3’de verilen bilgilere göre Islahat Fermanı ne zaman ilan edilmiştir?
2) Kanıt 3’de verilen bilgilere göre Islahat Fermanı insan hakları konusunda neleri kapsamaktadır?
