10. Sınıf V. Ünite IV. Ders
Kanıt 5: Çaldıran Savaşı
…Çarpışmalar 23 Ağustos 1514’te Osmanlı topçusunun ağır salvo ateşiyle başladı. Onları seri tüfek atışları izledi. Safeviler ise merkeze yönelik göstermelik hücumlar yaparken asıl kanatlara ağırlık verdiler ve Osmanlı ana merkezini çevirmeye çalıştılar. Amaçları Osmanlı ordusunun kanatlarını bozmak, daha sonra merkeze yönelerek sonuca ulaşmaktı. Bununla beraber Osmanlı ordusu bu saldırılar karşısında zorlu bir savunma mücadelesine girişti. Anadolu kolu başarısız olsa da Osmanlı ordusunun Rumeli kolu Safevileri geri püskürtmeyi başardı. Bu esnada Şah İsmail bu karışık durumdan istifade ile Osmanlı merkezine doğru başında bulunduğu birlikler ile harekete geçti. Birkaç kez merkeze saldırı düzenlediyse de Osmanlı tüfekçilerinin yoğun ateşi karşısında geri çekilmek zorunda kaldı. Böylece cereyan eden savaşta Osmanlı ordusu kesin bir üstünlük kazanmış oldu.
Feridun Emecen, Osmanlı İmparatorluğu’nun Kuruluş ve Yükseliş Tarihi,s.214
Kanıt Sorgulama
- Çaldıran Savaşı ne zaman başladı?
- Kanıt 5’e göre Çaldıran savaşı nasıl gerçekleşmiştir?
- Savaşın sonucunda hangi taraf başarılı olmuştur?
Kanıt 6: Çaldıran Minyatür
Kanıt Sorgulama
- Minyatürdeki insanlar neden karşı karşıya gelmiş olabilir?
- Minyatürde ortadaki adam kim olabilir?
- İki taraftaki savaş aletlerinden yola çıkarılarak sizce hangi taraf Osmanlı Devleti olabilir?
Kanıt 7: Tebriz’de Osmanlı Otoritesi
Bahtlı taht eşiği hizmetlilerinden Tebriz şehrini alarak elde tutmak için kimseler tayin edilip, darphane de mutlu padişah adına para basılıp, hidayet camileri-ibadet yerlerinde, uğurlu adlarına şerefli hutbalar okunup, din-i mübinin şer’i usulünde hutbada, iyilerin ulusu, yaratılanların efendisinin dört büyük halifesi anılıp, her yönüyle islam ve sünnet yoluna gidilip, çirkin …adetleri terk edilip, Muhammed dininin ibadet tarzı tamamen yenilendi.
Mustafa Celalzade Selim-name syf. 383
Kanıt Sorgulama
- Kanıt 7 incelendiğinde Tebriz’in Osmanlı egemenliğine geçmesiyle dini-kültürel yapıdaki değişimler hakkında neler söylenebilir?
- Tebriz’in Osmanlı tarafından alınmasını Safeviler açısından nasıl değerlendirirsiniz
Kanıt 8: Doğu Anadolu’nun Hakimiyeti
Osmanlı toprakları civarında bulunan geniş ve mamur Türkmen memleketleri, bir yanı Azerbeycan’a bitişiktir. O diyarda eskiden hükümdar ve padişah olan Alaüddevle ki, zatında hilekar ve aldatan kimsedir. Hutbeyi Mısır sultanları adına okutup, iki yüzlü bir politika izlerdi. (…) Bu sırada cennet mekan padişah hazretları Çaldıran savaşında zafer ve mutlulukla beraber olunca, bütün kalpleri can korkusu kaplamakla, Alaüddevle başsız ve mülksüz olmuşdı.(…) Amid şehri ki nakışlarla dolu olup o sağlam ülke Müslümanlara diyar oldu. Osmanlı kanunları yürütülüp, korundu. Ona bağlı olan kaleler her muzaffer askerlerle zabt edilip, kale emirlerinin din ve islam kurtuluşu üzere olanları tüm bağlı ve itaatkar olup, kaleleri il oldular.
Mustafa Celalzade Selim-name syf. 400
Kanıt Sorgulama
- Kanıt 8’da bahsedilen Alaüddevle hangi bölgeye sahiptir?
- Çaldıran savaşı İran’da ne gibi değişimlere sebep olmuştur?
- İki kanıtta incelendiğinde Anadolu ve İran coğrafyasının siyasal anlamda değişimleri hakkındaki neler söylenebilir?
…
ARA ETKİNLİK:
Aşağıdaki anahtar verilen kelimeleri haritada uygun yerlere yerleştiriniz
- Çaldıran (Van)
- Safevi Devleti
- Memlük Devleti
ANA ETKİNLİK 1
Aşağıda verilen yönergeyi takip ederek, Yavuz Sultan döneminde yaşayan bir gazeteci olduğunuzu hayal ediniz. Çaldıran Savaşının sonucunu konu alan bir gazete haberi hazırlayınız.
Yönerge:
- Etkinlik için 3’er kişilik gruplara ayrılınız.
- 3. ve 4. dersteki kanıtları dikkatle inceleyiniz.
- Osmanlı-Memlük geriliminin İslam coğrafyasındaki üstünlük mücadelesi açısından ele alan bir gazete haberi yazınız. Bunu yaparken şunlara dikkat ediniz:
- Gazete haberinizin konusunu Osmanlı-Memlük devletleri arasındaki gerilimi ve bu devletlerin mektuplaşmaları üzerinden oluşturunuz.
- Mektupların içeriğini kendi hayal gücünüze dayanarak oluşturunuz.
- Gazete haberinizde Osmanlı-Memlük devletleri arasındaki üstünlük mücadelesinin sonucunda İslam coğrafyasında meydana getirdiği değişimlere de yer veriniz.
- Gazete haberiniz bir A4 kağıdını aşmayacak şekilde hazırlanmalıdır.
- Etkinlik için ayrılan süre 15 dakikadır.