DÜNYA GÜCÜ OSMANLI (1512-1520)
Yavuz Sultan Selim döneminde Osmanlı doğu sorunuyla ilgilendi.
Osmanlı-Safevi İlişkileri:
Yavuz Sultan Selim için biri biri Safeviler diğeri de Memlükler olmak üzere iki tane tehdit vardı. Yavuz öncelikle Anadolu’ya yönelik olan bu tehditleri ortadan kaldırmaya çalıştı. Orduyu güçlendirdikten sonra Safeviler üzerine sefere çıktı. İki ordu çaldıran ovasında karşılaştı. Teknik bakımdan güçlü olan Osmanlı ordusu Şah İsmail’in kuvvetlerini büyük bir bozguna uğrattı. Bu savaşın sonucunda Irak içlerine kadar Doğu Anadolu toprakları Osmanlı Devletinin eline geçti. Safevi Devleti sarsıldı ve Doğu Anadolu Şii sorunu kısa bir süreliğne çözüme kavuştu. Dulkadiroğlu Beyliği ortadan kaldırıldı.
Osmanlı Memlük İlişkileri:
Yavuz Sultan Selim Safevilerden sonra Mısır Seferi’ne yöneldi. Memlüklüler Safevilerle iş birliği yapıyor, Cem Sultanı desteklemekle beraber Portekiz’de Müslüman tüccarları engelliyordu. Osmanlı ordusu bunun üzerine Halep yakınlarında yapılan Mercidabık Savaşı (24 Ağustos 1516) sonucunda Memlük ordusunu mağlup etti. Böylece Suriye ve Filistin toprakları Osmanlıya katıldı. Ardında 1. Selim Sina çölünü geçerek Ridaniye Savaş’ında (22 Ocak 1517) ikinci kez mağlup etmiştir. Bunun sonucunda Memlük Devleti yıkıldı ve Halifelik Osmanlıya geçti.
Kanıt 1: Akkoyunlu Devleti’nin Yıkılması ve Acem’de Siyasi Otorite Eksikliği
|
(…) Trabzon vilayetine komşu olan Acem ülkeleri Akkoyunlu diye bilinen bir hanedanın emrinde olup, o ülkelerin padişah ve sultanları çevre ülkelerin hakim ve hakanlarıydılar. Bütün Acem ülkeleri mutlu yaradılışlı hükümetlerinin emrine boyun eğmişlerdi. Her biri tac ve mühürle her tarafta meşhur idiler. Fakat zamanla aralarında şer-i mübine uyulmayıp, peygamberlerin sünnetleri tamamen ortadan kalkmıştı. Adalet ve ifretleri korunamıyor, yer yüzünde yayılmamış olup, sultan ve hükümdarların beyinleri arzu ve istek kokularıyla kendinden geçmişti.(…) Ülkede kargaşa ve sapıklık yayıldı.
|
Kanıt Sorgulama
|
1. Selim Acem’deki olayları bilmesinin nedeni nedir? 2. Kanıt 1’den yola çıkarak Acem ülkesi hangi hanedanın yönetimindedir? 3. Acem ülkesindeki bozulmalarının nedenleri nelerdir? 4. Acem ülkesindeki karışıklıklar Osmanlı Devleti’nde ne gibi etkilere neden olmuş olabilir? |
Kanıt 2: Şah İsmail’in Acem Hüküm
(…) Erdebil hanedanından ve seçkin kimselerden manevi ilimlere sahip, velilik mertebesinde olan Şeyh Safi hazretlerinin soyundan olan Şah İsmail tahta çıktı. Az zaman çok hanedanın devlet çırası fitilini söndürüp, fitne ve bozgunculuk ateşini alevlendirip, birçok memleket ve bölgeleri istila ederek ülkeler sığınağı şah oldu. Giderek Irak, Farsı, İsfahan ve Horasan’a da saldırarak o memleketleri de emri altına aldı. (…) İstila ettikleri ülkelerde mescid ve camileri hayvan ahırı, dinin sağlam kaideleri nakidlerini küçümseme kesesine koyup elem veren zulüm örtüsüyle dinin güzelliğini örttüler. Bütün İran bölgesi karmakarışık olup, nerede bir temiz sünni mezhepli ilim ve edep sahibi birisi varsa hepsini yok ettiler.
Mustafa Celalzade Selim-name syf. 272, 273
Kanıt Sorgulama
Kanıt 3: Osmanlı-Acem İlişkileri
Osmanlı ülkeleri, hay ve kayyum olan Allah’ın yardımıyla, Muhammed’in apaçık dini ve şeriatı padişahlarının sevinç sonlu sarayı ve felek makamlı yüce tahtıdır. Cennet imarlı ülkelerin her şehri mücahidlerin sığınağı, cennet yaradışlı köylerinin her biri ibadet, taatla meşgul olanların konağı ve karargahıdır. Her tarafı din bilginleriyle ve her tarafı faziletli ilim sahipleriyle dopdolu, kudsi tapınaklar, tarikat şeyhleriyle şereflenmiş, aydınlanmış, parlak nurlu camileri zapt eden ihtisas sahipleriyle bezenip süslenmiştir.
Mustafa Celalzade Selim-Name syf. 277
Kanıt 4: Selim’in Şah’a Mektubu
İsmail Bahadır (Allah durumunu düzeltsin) uyman gereken mektup vardığında bilinsin ki İslam perdesini yırtıp, alemlerin efendisinin şeriatını yıkmaya çalıştığın tevatür dercesine varıp… yaratılışlı zararlı varlığın zaman sayfalarından sulu kılıç ve hançer tırnaklarıyla onu kazıp, yontmak emir sahibi sultanların umumuna ve güçlü hakanların tümüne görevler cümlesi olduğuna imamlar ve bilginler tümüyle fetva verip, ona binaen sırf Muhammed’in dini prensiplerini diriltmek, şeriat kanunlarını yerine getirmek için, sayısız asker ve düşman avcısıyla savaş niyetiyle doğu vilayetine yöneldim.
Mustafa Celalzade Selim-name syf.369
Kanıt Sorgulama
|
1. Kanıtlar incelendiğinde Osmanlı İslam dünyasında hangi anlayışın temsilcisidir? 2. Yavuz neden Şah İsmail üzerine sefer düzenler? 3. Kanıt 4’e bakarak Osmanlı Devleti’ne göre Şah İsmail İslam dünyası içinde nasıl bir konumdadır?
|
