10. Sınıf I. Ünite I. Ders

Türk, Türkmen, Oğuz Adı ve Konar-Göçerlik

10. yüzyılın ikinci yarısına doğru Oğuz ana kütlesinden ayrılan, başında Oğuzlar Devletinde sü-başı(ordu komutanı) olan Selçuk’ un bulunduğu kitle İslam ülkelerine yönelmiştir.[1] Bu kitlenin mevcudu 200.000 civarı çadır olarak tahmin edilmektedir.[2] Zaman içinde İslam medeniyetini benimseyen Oğuzlar kısa sürede özellikle Selçuk Bey’in torunları Tuğrul ve Çağrı Beyler zamanında İslam coğrafyasını hâkimiyeti altına alarak Büyük Selçuklu Devleti’ni kurdular. Anadolu’ya yayılmaya başlamaları ise Alparslan zamanında 1071 Malazgirt zaferiyle mümkün olmuştur. Her ne kadar Türklerin Anadolu’daki varlıkları yapılan araştırmalarla 1071 den önceye gitse de Türklerin tam anlamıyla Anadolu’yu yurt edinmeleri 1071 tarihinden sonra olmuştur. Öyle ki hem seyyahlar hem de Haçlı Seferleri esnasında Anadolu’dan geçen Hristiyanlar bu tarihten sonra Anadolu’yu Türkiye(Turkhia/Turquia) diye adlandırmışlardır.[3]

Bu ünitede Türkmen adıyla sık sık karşılaşacağız. Peki, “Türkmen” ve “Oğuz” ya da “Türk” adlarının arasındaki fark nedir? İlerleyelim ve usta tarihçilerin bu konuda ne dediklerine bakalım.

Kanıt 1

“Kanaatimizce, “Türk” ve “men”(ben) kelimeleri zamanla birleşerek tek bir kelime haline gelmiştir. Bu kelimeyi Türklerden öğrenen İslam tarihçileri de, Müslüman olan Türkleri Müslüman olmayan soydaşlarından ayırt etmek için onlara “Türkmen” adıyla hitap etmişlerdir. Böylece, İslam dünyasında Türk adının yanı sıra Türkmen adı da yayılmaya ve yerleşmeye başlamıştır.

Türkiye Selçukluları devrinde Türk ve Türk toplulukları için hem “Türk”, hem de “Türkmen” adı kullanılmıştır. Daha doğrusu bu dönemde devlet teşkilatı içinde yer alanlar ile yerleşik hayata geçmiş olanlar “Türk” adıyla, konar-göçer hayat yaşayan kitleler ise, “Türkmen” adıyla anılmıştır.”

Salim KOCA, Türk Kültürünün Temelleri 2, Kültür Yayınları, Ankara 2010, s.48

Kanıt 2

“Türkmen adı 10. yüzyılda Ordu (Uygur Kağanlığı Başkenti; Ordu-Balık) şehrinde oturan küçük bir topluluğun adı iken, belki de Müslüman komşularının kendilerine verdikleri tarihi rol sayesinde; 11. yüzyılda Karluk, Halaç ve Oğuzları da içine alan siyasi bir terim olmaya başladı. Ancak Karluklar ve Halaçlar erken devirlerde bu birlikten ayrıldılar. Bu yüzden Türkmen adı sadece Oğuzlara verildi… Öte yandan Oğuzların, 13. yüzyıla kadar kendilerini Türkmen diye isimlendirmemeleri her halde konar-göçer ve yerleşik farkından kaynaklanıyordu ve Türkmenler konar-göçer hayatı temsil ediyordu. 13. yüzyıldan itibaren ise Oğuz adı bütünüyle terk edilmeye başlandı.”

Tufan GÜNDÜZ, Anadolu’da Türkmen Aşiretleri, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2007, s.12

Kanıt Sorgulama

Kanıt 3

Kanıt Sorgulama

1-) Kanıt 3’de gördüğünüz nesneleri ve canlıları yazınız.

2-) Sizce bu tür bir hayat tarzının olumlu ve olumsuz yanları neler olabilir? Yazınız.

[1] Salim Koca, Türk Kültürünün Temelleri 2, Ankara 2010, Kültür Yayınları, s.48

[2] Osman Turan, Selçuklular Tarihi ve Türk-İslam Medeniyeti, Ankara 2008, Ötüken Yayınları, s.67

[3] Osman Turan, a.g.e, s.352, Claude Cahen, Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, Yıldız Moran(çev.) E Yayınları, İstanbul 1994, s.150